8:1 Այլ Յուդա Մակաբէ` եւ որ ընդ նմա էին. ոյք աստ անդ գաղտագողացեալ մտանէին ՛ի գեղս` ՛ի քաղաքս` եւ յագարակս. յի՛նքն արկանէին զազգատոհմն, եւ նուաճէր զՀրէայսն որ կացեալ էին հաստատութեամբ յուխտին իւրեանց. գո՛ւնդ լինէին յաւելուին բազմանային, լինէին իբրեւ վեց հազար այր[176]:
|
8:1 Then Judas Maccabeus, and they that were with him, went privily into the towns, and called their kinsfolks together, and took unto them all such as continued in the Jews' religion, and assembled about six thousand men:
|
8:2 կարդային առ Տէր ա՛յց առնել հայել ՛ի ժողովուրդ անդր որ կոխեա՛լ եղեւ ՛ի հեթանոսաց, գթա՛լ ՛ի վերայ տաճարին որ յամպարշտաց ձեռացն պղծեցաւ[177]:
|
8:2 And they called upon the Lord, that he would look upon the people that was trodden down of all; and also pity the temple profaned of ungodly men:
|
8:3 Ողորմե՛լ ՛ի վերայ քաղաքին որ յապականութիւն եւ ՛ի սատակումն յատակացն հասուցանելոց էր, եւ հայել ՛ի գոչումն արեանցն:
|
8:3 And that he would have compassion upon the city, sore defaced, and ready to be made even with the ground; and hear the blood that cried unto him:
|
8:4 յիշել զանմեղ մանկանցն կորուստ տարապարտուց. ածե՛լ զմտաւ զհայհոյանս անուանն սրբոյ:
|
8:4 And remember the wicked slaughter of harmless infants, and the blasphemies committed against his name; and that he would shew his hatred against the wicked:
|
8:5 Իբրեւ կազմէ՛ր` լինէր զօրաժողով Մակաբէ, դիմակալ ինչ ո՛չ լինէին նմա հեթանոսքն. զի սրտմտութիւն բարկութեան մեծութեանցն աստուածութեան յողորմութիւն դարձաւ:
|
8:5 Now when Maccabeus had his company about him, he could not be withstood by the heathen: for the wrath of the Lord was turned into mercy:
|
8:6 Հասանէ՛ր ՛ի վերայ գիւղից եւ քաղաքաց, հրձի՛գ առնէր զամուր ամո՛ւր տեղիս թշնամեացն. անդրէն նուաճէ՛ր դարձուցանէր զըմբռնեալսն ՛ի թշնամեացն. մեծամեծ սաստիկ հարուածս ՛ի վերայ թշնամեացն հասուցանէր[178]:
|
8:6 Therefore he came at unawares, and burnt up towns and cities, and got into his hands the most commodious places, and overcame and put to flight no small number of his enemies:
|
8:7 Մանաւանդ զգիշե՛ր եւս իւր օգնական գործակից գտանէր. եւ համբաւ քաջութեանն ընդ ամենայն կողմանս ընթանայր:
|
8:7 But specially took he advantage of the night for such privy attempts, insomuch that the fruit of his holiness was spread every where:
|
8:8 Իբրեւ զայն տեսանէր Փիլիպպոս, զի գամ քան զգամ ի՛րք առնն յառաջադէմ աջողէին, արքունի հրովարտակօք առ Պտղոմէոս սպարապետ Ստորին Ասորւոց եւ Տաճկաստանի` հրեշտակս առնէր, օգնական ՛ի թիկունս զօրս ՛ի ձեռն հասուցանել[179]:
|
8:8 So when Philip saw that this man increased by little and little, and that things prospered with him still more and more, he wrote unto Ptolemeus, the governor of Celosyria and Phenice, to yield more aid to the king' s affairs:
|
8:9 Նա վաղվաղակի իբրեւ առնոյր զհրովարտակսն` զՆիկանովր Պատրոկղեանց զառաջին սիրելի աւագաց իւրոց ՛ի ձեռն գումարէր ո՛չ ինչ պակաս քան զքառասուն հազարաւ առ հասարա՛կ բառնալ ՛ի միջոյ` ջնջել զազգն Հրէից: Յանդիմանեաց նմա զԳորգի սպարապետ` զայր քա՛ջ իրաց պատերազմի, տեղեակ ամենայնի հմուտ[180]:
|
8:9 Then forthwith choosing Nicanor the son of Patroclus, one of his special friends, he sent him with no fewer than twenty thousand of all nations under him, to root out the whole generation of the Jews; and with him he joined also Gorgias a captain, who in matters of war had great experience:
|
8:10 Յա՛նձն առ Նիկանովր` զհարկն առաջին զոր տային Հռոմայեցւոց հարիւր քանքար` ՛ի Հրէից գերութենէ անտի լնուլ:
|
8:10 So Nicanor undertook to make so much money of the captive Jews, as should defray the tribute of two thousand talents, which the king was to pay to the Romans:
|
8:11 Ա՛նդ հրաման տայր շուրջ զծովեզերօքն, կոչէ՛ր զվաճառականսն մարդագին ՛ի Հրէաստան. խոստանայր իննսո՛ւն իննսո՛ւն մա՛րդ տալ նոցա ՛ի քանքար մի. յայն ինչ ո՛չ հայէր որ յերկնից դատաստանն յԱմենակալէն կանխեալ պատրաստեա՛լ կայր ՛ի վերայ նորա[181]:
|
8:11 Wherefore immediately he sent to the cities upon the sea coast, proclaiming a sale of the captive Jews, and promising that they should have fourscore and ten bodies for one talent, not expecting the vengeance that was to follow upon him from the Almighty God:
|
8:12 Յուդայի՛ էին ոմանք որ գուշա՛կ լինէին վասն Նիկանովրայ արշաւանին:
|
8:12 Now when word was brought unto Judas of Nicanor' s coming, and he had imparted unto those that were with him that the army was at hand:
|
8:13 Նոքա առ վատասրտել իւրեանց` ա՛յսր անդր խուսափէին:
|
8:13 They that were fearful, and distrusted the justice of God, fled, and conveyed themselves away:
|
8:14 եւ որ ինչ իւրեանց մնացեալ էր վաճառէին. եւ առ հասարակ զՏէր ամենակա՛լ աղաչէին, ապրե՛լ յանօրէն յանարժան ձեռանէ Նիկանովրայ. որ մինչչեւ՛ տեսեալ էր նորա, ընդ վաճառականս` անձանց նոցա գինս հատանէր[182]:
|
8:14 Others sold all that they had left, and withal besought the Lord to deliver them, sold by the wicked Nicanor before they met together:
|
8:15 Իսկ արդ եթէ ո՛չ իսկ վասն նոցա, բայց սակայն վասն ընդ հարսն ուխտիցն եւ կտակարանացն, եւ վասն մեծի եւ սրբոյ անուանն իւրոյ փրկէ՛ր զնոսա ՛ի նմանէ[183]:
|
8:15 And if not for their own sakes, yet for the covenants he had made with their fathers, and for his holy and glorious name' s sake, by which they were called:
|
8:16 Զօրաժողո՛վ լինէր Մակաբէ որ զիւրեաւն էին արամբք իբրեւ վեց հազարաւ. մխիթարէր զնոսա` զի մի՛ պակասիցեն յայնչափ զօրաց բազմութենէ, եւ մի՛ վհատեսցին զո՛ւր տարապարտուց ՛ի վերայ եկելոց կուտելոց բազմութեան հեթանոսաց գնդին. այլ կա՛լ եւ մարտնչել քաջութեամբ[184]:
|
8:16 So Maccabeus called his men together unto the number of six thousand, and exhorted them not to be stricken with terror of the enemy, nor to fear the great multitude of the heathen, who came wrongly against them; but to fight manfully:
|
8:17 Նախա՛նձ ՛ի մտի դնել զսրբութեան տեղւոյն զկատարեալ անարգանսն, եւ զհարեալ քաղաքին գերութեան զչարչարանսն. զնախնեաց սրբութեան զվարատել օրինացն[185]:
|
8:17 And to set before their eyes the injury that they had unjustly done to the holy place, and the cruel handling of the city, whereof they made a mockery, and also the taking away of the government of their forefathers:
|
8:18 Եւ նոքա ասէ` ՛ի զէնս յուսացեալ են եւ ՛ի զօրութիւնս իւրեանց. մեք յամենակալն Աստուած որ կարօղ է զայնոսիկ որ զմեզ յաչսն դնեն եւ զաշխարհ ամենայն, ՛ի մի շունչ ոգւոյ զօրութեան սատակել:
|
8:18 For they, said he, trust in their weapons and boldness; but our confidence is in the Almighty who at a beck can cast down both them that come against us, and also all the world:
|
8:19 Եւ սկսաւ յո՛ւշ առնել զմիոյ միոյ զառաջնոցն զքաջութիւնս, եւ զօգնականութիւնս որ եղեալ էին ՛ի Տեառնէ: Յիշեցէ՛ք զՍենեքերիմ, եւ զութուտասն բիւրուն սատակումն միանգամայն[186]:
|
8:19 Moreover, he recounted unto them what helps their forefathers had found, and how they were delivered, when under Sennacherib an hundred fourscore and five thousand perished:
|
8:20 Յո՛ւշ լիցի ձեզ պատերազմն Հռոմայեցւոց ընդ Գաղատացիս. զի ամենեքին առ հասարակ ՛ի գո՛րծ անդր հասեալ էին երկոտասան բիւրու. սոքա ելին վեց հազարաւ, առ հասարակ ՛ի միում ժամանակի զերկոտասան բեւրն առ հասարակ կոտորեցին, օգնականութեամբ լցեալ Բարձրելոյն:
|
8:20 And he told them of the battle that they had in Babylon with the Galatians, how they came but eight thousand in all to the business, with four thousand Macedonians, and that the Macedonians being perplexed, the eight thousand destroyed an hundred and twenty thousand because of the help that they had from heaven, and so received a great booty:
|
8:21 Եւ այսու մխիթար քաջալե՛ր բանիւք վառէ՛ր պատրաստէր զնոսա ՛ի վերայ օրինացն եւ աշխարհին իւրեանց` մտադե՛ւր մարտնչել` համարձա՛կ մեռանել[187]:
|
8:21 Thus when he had made them bold with these words, and ready to die for the law and the country, he divided his army into four parts:
|
8:22 Յերի՛ս գունդս զզօրսն բաժանէր, երկոցունց գնդացն` զերկոսին զեղբարսն զՇմաւոն եւ զՅովսէպ զօրավա՛ր կացուցանէր[188]:
|
8:22 And joined with himself his own brethren, leaders of each band, to wit Simon, and Joseph, and Jonathan, giving each one fifteen hundred men:
|
8:23 Դարձեալ առ քաջալերութեան առ մխիթարութեան զօրացն` բերեալ զսուրբ զԵզրեայ մատեանսն առաջի` ընթեռնոյր: Իւրաքանչիւր զօրացն յանուն Տեառն նշանս բաշխէր. եւ առաջնոյ գնդին ինքնի՛ն զօրագլուխ պատրաստեալ, յարձակէ՛ր ՛ի դիմի՛ հարկանէր Նիկանովրայ[189]:
|
8:23 Also he appointed Eleazar to read the holy book: and when he had given them this watchword, The help of God; himself leading the first band:
|
8:24 Իբրեւ օգնականութիւն յԱմենակալէն` նոցա ՛ի վերայ իջանէր, հասանէին հարկանէին ՛ի զօրաց անտի թշնամեացն աւելի քան զինն հազար սպառազէն, յառաջնում յարձակե՛լ անդ պակա՛ս առնէին: Եւ զայն խոց եւ խեղս եւ վիրաւորս առնէին. եւ շուրջ զբանակաւն` պա՛հ արկանէին[190]:
|
8:24 And by the help of the Almighty they slew above nine thousand of their enemies, and wounded and maimed the most part of Nicanor' s host, and so put all to flight:
|
8:25 Եւ զինչս եւ զգանձս մարդագին վաճառականացն` իւրեա՛նց առնուին. եւ զմնացեալ զօրսն Նիկանովրայ առաջի իւրեանց փախստակա՛նս առնէին, մինչ օրն տարաժամէր[191]:
|
8:25 And took their money that came to buy them, and pursued them far: but lacking time they returned:
|
8:26 Իբրեւ ժամ աւուրն ՛ի տարաժամել անկանէր, այսրէ՛ն վաղվաղակի տագնապաւ դառնային, եւ ո՛չ ընդերկար հալածէին զնոսա զի ՛ի վաղիւ անդր շաբա՛թ էր[192]:
|
8:26 For it was the day before the sabbath, and therefore they would no longer pursue them:
|
8:27 Այլ հասեալ այսրէն` ունէին զճակատո՛ւն տեղի. զզէնս քաղէին զանկելոցն, դիազերծ առնէին զվիրաւորսն. եւ ինքեանք շաբաթուն պատրաստէին: Օրհնէի՛ն խոստովա՛ն լինէին` փառաւո՛ր առնէին զՏէր, զի փրկեաց զնոսա ՛ի նոցանէ յաւուր յայնմիկ: Զա՛յն օր ողորմութեան առնէին` եւ նշան յաղթութեան[193]:
|
8:27 So when they had gathered their armour together, and spoiled their enemies, they occupied themselves about the sabbath, yielding exceeding praise and thanks to the Lord, who had preserved them unto that day, which was the beginning of mercy distilling upon them:
|
8:28 Յետ շաբաթուն` նեղելո՛ց եւ այրեա՛ց` եւ որբո՛ց մա՛սն առնէին յաւարէ անտի. եւ ապա ինքեանք ընդ բաժինս աւարին խառնէին:
|
8:28 And after the sabbath, when they had given part of the spoils to the maimed, and the widows, and orphans, the residue they divided among themselves and their servants:
|
8:29 Իբրեւ զայս գործեցին` առ հասարակ աղօթս անկեալ մատուցանէին առ ողորմածն Աստուած. աղաչէին մինչ ՛ի վախճան հա՛շտ լինել ընդ ծառայս իւր:
|
8:29 When this was done, and they had made a common supplication, they besought the merciful Lord to be reconciled with his servants for ever:
|
8:30 Տիմոթէոս եւ Բադիգէս յոր գործ հասեալ էին. հասանէին բախէին հարկանէին սպանանէին ՛ի նոցանէ աւելի՛ քան զերկուս բեւրս. ամուրս բազումս եւ զբարձունս քաջութեամբ ունէին, բազում գանձս ընչի՛ց եւ ստացուածոց նոցա յաւարի՛ տանէին. բաժանակի՛ցս իւրեանց զտնանկս եւ զորբս եւ զծերս աւարին իւրեանց առնէին[194]:
|
8:30 Moreover of those that were with Timotheus and Bacchides, who fought against them, they slew above twenty thousand, and very easily got high and strong holds, and divided among themselves many spoils more, and made the maimed, orphans, widows, yea, and the aged also, equal in spoils with themselves:
|
8:31 Զզէնս սպանանելոցն քաղէին, ՛ի պիտոյս տեղիս թողուին. եւ ինքեանք աւարաւն յԵրուսաղէմ առ նահապետս ազգացն գային[195]:
|
8:31 And when they had gathered their armour together, they laid them up all carefully in convenient places, and the remnant of the spoils they brought to Jerusalem:
|
8:32 Անդ սպանեալ լինէր նոցա զՏիմոթէոս, որ բազում չարչարանս ՛ի վերայ ազգի՛ն Հրէից հասուցանէր:
|
8:32 They slew also Philarches, that wicked person, who was with Timotheus, and had annoyed the Jews many ways:
|
8:33 Ժողովեցին զմարդիկ գաւառացն. օր ուրախութեան առնէին, նշա՛ն յաղթութեան կանգնէին. ածէին զԿալիսթենէս փախստեա՛յ եւ որ զնովաւն էին, որոց զդրունսն լուցեալ էր` կենդանւոյն այրէին[196]:
|
8:33 Furthermore at such time as they kept the feast for the victory in their country they burnt Callisthenes, that had set fire upon the holy gates, who had fled into a little house; and so he received a reward meet for his wickedness:
|
8:34 Իսկ յամենայն կողմանց թշուառացեալ Նիկանովր. որ զհազար վաճառականսն ՛ի մարդագի՛ն ածէր որդւոց Հրէիցն:
|
8:34 As for that most ungracious Nicanor, who had brought a thousand merchants to buy the Jews:
|
8:35 մեծա՛ւ տառապանօք թշուառութեամբ անկեալ ՛ի փառացն հանդերձէ հրամանաւ Տեառն, գձձեալ ընդ մուրօղս անկեալ, մե՛ծ սուգ առեալ վասն զօրացն կորստեան, փախստեա՛յ կորացեալ ՛ի քաղաքն Անտիոքացւոց անկանէր[197]:
|
8:35 He was through the help of the Lord brought down by them, of whom he made least account; and putting off his glorious apparel, and discharging his company, he came like a fugitive servant through the midland unto Antioch having very great dishonour, for that his host was destroyed:
|
8:36 Եւ որ զՀռոմայեցւոցն խոստանայր զհարկն յԵրուսաղեմացւոց գերութենէ անտի լնուլ, ինքնին նովի՛ն բերանով պատմէր` թէ յայտնի Աստուած է նոցա օգնական. վասն այսորիկ ողջանդամք եւ առանց խոցոտելոյ ՛ի պատերազմէ ելանեն. զի հաստատութեամբ ուրեմն պահեն զօրէնս որ ՛ի նմանէ կալեալ է[198]:
|
8:36 Thus he, that took upon him to make good to the Romans their tribute by means of captives in Jerusalem, told abroad, that the Jews had God to fight for them, and therefore they could not be hurt, because they followed the laws that he gave them:
|