15:1 Եւ առաքեաց Անտիոքոս որդի Դեմետրեայ արքայի` հրովարտակս ՛ի կղզեա՛ց անտի առ Շմաւոն քահանայապետ` եւ կուսակալ ազգին Հրէից` եւ առ ամենայն ազգս նորա[416]:
|
15:1 Moreover Antiochus son of Demetrius the king sent letters from the isles of the sea unto Simon the priest and prince of the Jews, and to all the people:
|
15:2 եւ էին հրովարտակքն օրինակ զայս. Արքայ Անտիոքոս` առ Շմաւոն մեծ քահանայապետ` եւ առ կուսակալ ազգին Հրէից` ողջո՛յն[417]:
|
15:2 The contents whereof were these: King Antiochus to Simon the high priest and prince of his nation, and to the people of the Jews, greeting:
|
15:3 Քանզի ոմանք անօրէնք եկին` բո՛ւռն եղեն արքայութեան հարցն իմոց. եւ արդ` ես ա՛ւասիկ ՛ի խնդիր եմ անդրէն շինել կանգնե՛լ հաստատել զնոյն արքայութիւն որպէս էր զառաջինն: Արդ ես` զօրաժողո՛վ եմ զօրօք բազմօք` պատրաստեալ նաւս պատերազմի[418]:
|
15:3 Forasmuch as certain pestilent men have usurped the kingdom of our fathers, and my purpose is to challenge it again, that I may restore it to the old estate, and to that end have gathered a multitude of foreign soldiers together, and prepared ships of war:
|
15:4 ելանել խնդրել զվրէժ հարցն իմոց յազգաց վնասակարաց երկրին մերոյ, եւ որ աւերեցին զքաղաքսն մեր զմեծամեծս:
|
15:4 My meaning also being to go through the country, that I may be avenged of them that have destroyed it, and made many cities in the kingdom desolate:
|
15:5 Արդ հաստատեալ իմ զքեզ, զամենայն ուխտ հարկին զոր թողին ձեզ թագաւորքն առաջինք, եւ որ ինչ այլինչ հա՛ս օրէն հարկի իցէ` թողեա՛լ լիցի քեզ[419]:
|
15:5 Now therefore I confirm unto thee all the oblations which the kings before me granted thee, and whatsoever gifts besides they granted:
|
15:6 Եւ հրաման եւս տուաք, զի իշխա՛ն լիցիս հատանել առանձինն դահեկան յաշխարհի քում[420]:
|
15:6 I give thee leave also to coin money for thy country with thine own stamp:
|
15:7 եւ Երուսաղէմ: Եւ սրբութիւնդ ազա՛տ լիցին յամենայնէ. եւ զէնդ եւ զարդդ զոր գործեցեր, եւ զամուրսդ որ ամրացուցեր` քե՛զ լիցին այդ:
|
15:7 And as concerning Jerusalem and the sanctuary, let them be free; and all the armour that thou hast made, and fortresses that thou hast built, and keepest in thine hands, let them remain unto thee:
|
15:8 Եւ ամենայն պարտք արքունի, հասք եւ օրէնք որ այտի գային` քե՛զ լիցին յայսմ հետէ մինչեւ յաւիտեանս ժամանակաց:
|
15:8 And if anything be, or shall be, owing to the king, let it be forgiven thee from this time forth for evermore:
|
15:9 Այլ իբրեւ հասցուք ՛ի տէրութիւն մեր, փառաւորեսցուք զքեզ եւ զազգդ քո, եւ զտաճարդ ՛ի փառս մեծութեան. զի յայտնի լիցին փառքն ձեր ընդ ամենայն երկիր:
|
15:9 Furthermore, when we have obtained our kingdom, we will honour thee, and thy nation, and thy temple, with great honour, so that your honour shall be known throughout the world:
|
15:10 Յամին հարիւրորդի եւթանասներորդի չորրորդի` եկն եհաս Անտիոքոս յերկիրն հարց իւրոց: Ժողովեցան առ նա ամենայն զօրք, եւ սակաւք ինչ մնացին առ Տրիփոնեայ:
|
15:10 In the hundred threescore and fourteenth year went Antiochus into the land of his fathers: at which time all the forces came together unto him, so that few were left with Tryphon:
|
15:11 Եւ հալածեաց զնա Անտիոքոս, եւ ած արկ զնա ՛ի Դովրա ծովեզերեայց[421]:
|
15:11 Wherefore being pursued by king Antiochus, he fled unto Dora, which lieth by the sea side:
|
15:12 եւ թողին զնա ամենայն զօրքն. եւ իբրեւ տեսին զչարիսն որ անցին ընդ նա:
|
15:12 For he saw that troubles came upon him all at once, and that his forces had forsaken him:
|
15:13 Անտիոքոս եկն բանակեցաւ շուրջ զԴովրաւ երկոտասան հազարաւ` մարտիկ պատերազմօղ արամբ, եւ ութ հազար հեծեալ սպառազինաւ[422]:
|
15:13 Then camped Antiochus against Dora, having with him an hundred and twenty thousand men of war, and eight thousand horsemen:
|
15:14 եւ զծովակողմն փակեաց նաւօք. եւ ՛ի նե՛ղ արկ զքաղաքն ՛ի ծովէ եւ ՛ի ցամաք կուսէ. եւ ո՛չ զոք թողուին ելանել[423]:
|
15:14 And when he had compassed the city round about, and joined ships close to the town on the sea side, he vexed the city by land and by sea, neither suffered he any to go out or in:
|
15:15 Եւ եկն Նումէնիոս եւ որ ընդ նմա էին, բերին հրովարտակս ՛ի Հռովմ քաղաքէ առ թագաւորս երկրին, յորս գրեալ էր այսպէս[424]:
|
15:15 In the mean season came Numenius and his company from Rome, having letters to the kings and countries; wherein were written these things:
|
15:16 Ղեւկիոս հիւպատոս Հռոմայեցւոց` առ արքայ Պտղոմէոս ողջոյն[425]:
|
15:16 Lucius, consul of the Romans unto king Ptolemee, greeting:
|
15:17 Ծերքդ ՛ի Հրէաստանէ եկին առ մեզ նորոգել զառաջին սէր բարեկամութեան, նիզակակիցս եւ թիկունս մեզ. զորս արձակեալ առ մեզ Շմաւոնի քահանայապետի` եւ գնդին Հրէից:
|
15:17 The Jews' ambassadors, our friends and confederates, came unto us to renew the old friendship and league, being sent from Simon the high priest, and from the people of the Jews:
|
15:18 բերին մեզ վահան ոսկի ՛ի հինգ հազար քանքարէ[426]:
|
15:18 And they brought a shield of gold of a thousand pound:
|
15:19 Վասն այսորիկ հաճո՛յ թուեցաւ մեզ գրել առ թագաւորս երկրիդ` եւ ամենայն ազգացդ, զի մի՛ ոք ինչ յոռի խորհիցի ՛ի վերայ նոցա. եւ մի՛ տայցեն մա՛րտ պատերազմի ընդ քաղաքս դոցա` եւ ընդ երկրի. զի մի՛ դոքա ընկեր լիցին մարտի թշնամեաց[427]:
|
15:19 We thought it good therefore to write unto the kings and countries, that they should do them no harm, nor fight against them, their cities, or countries, nor yet aid their enemies against them:
|
15:20 Հաճո՛յ թուեցաւ մեզ առնուլ զվահանն ՛ի դոցանէ:
|
15:20 It seemed also good to us to receive the shield of them:
|
15:21 Արդ եթէ իցեն ոք արք անօրէնք փախուցեալք յերկրէ նոցա` ՛ի ձե՛ռս տաջիք Շմաւոնի քահանայապետի. զի խնդրե՛լ մարթասցէ զվրէժ ըստ օրինացն իւրեանց[428]:
|
15:21 If therefore there be any pestilent fellows, that have fled from their country unto you, deliver them unto Simon the high priest, that he may punish them according to their own law:
|
15:22 Եւ ա՛յսպէս գրէր առ Դեմետր արքայ, եւ առ Աթաղա, եւ առ Արիարէթ, եւ առ Արշակ:
|
15:22 The same things wrote he likewise unto Demetrius the king, and Attalus, to Ariarathes, and Arsaces:
|
15:23 Յամենայն գաւառս` որ ինչ բարւոք թուիցի Սպարտիացւոց, եւ ՛ի Դեղոս, եւ ՛ի Միդովնա, եւ ՛ի Սիկիովնա, եւ ՛ի Կարադա, եւ ՛ի Սամոն, եւ ՛ի Պամփիլա, եւ ՛ի Ղիդիա, եւ ՛ի յԱղիկառնակոս, եւ ՛ի Ռոդոն, եւ ՛ի Փասեղ՛իդա, եւ ՛ի Սիդէն, եւ ՛ի Սարադոն, եւ ՛ի Պորտւնիա, եւ ՛ի Կնիդոս, եւ ՛ի Կիւպրոս, եւ ՛ի Կիւրէն[429]:
|
15:23 And to all the countries and to Sampsames, and the Lacedemonians, and to Delus, and Myndus, and Sicyon, and Caria, and Samos, and Pamphylia, and Lycia, and Halicarnassus, and Rhodus, and Aradus, and Cos, and Side, and Aradus, and Gortyna, and Cnidus, and Cyprus, and Cyrene:
|
15:24 Եւ ՛ի պատճէն հրովարտակացն գրեցին առ Շմաւոն քահանայապետ[430]:
|
15:24 And the copy hereof they wrote to Simon the high priest:
|
15:25 Եւ Անտիոքոս արքայ եկն պաշարեաց զԴովրա. եւ ՛ի վաղիւ անդր մատուցանէր առ նա մենքենայս, եւ ձե՛ռն արկանէ ՛ի նա. եւ ՛ի ներքս արգելեալ պաշարեալ պահէր զՏրիփոն, եւ ո՛չ ել ումեք գոյր ՛ի ներքուստ արտաքս` եւ ո՛չ մուտ արտաքուստ ՛ի ներքս[431]:
|
15:25 So Antiochus the king camped against Dora the second day, assaulting it continually, and making engines, by which means he shut up Tryphon, that he could neither go out nor in:
|
15:26 Եւ յղեաց Շմաւոն ՛ի թիկունս նմա արս ընտիրս մարտիկ պատերազմօղս` երկու հազար սպառազէնս, եւ պատարագս հանդերձեալս յոյժ` ոսկի եւ արծաթ[432]:
|
15:26 At that time Simon sent him two thousand chosen men to aid him; silver also, and gold, and much armour:
|
15:27 Այլ անարգեաց զամենայն բանսն որ ուխտեաց նմա, եւ օտարանա՛յր ՛ի նմանէ[433]:
|
15:27 Nevertheless he would not receive them, but brake all the covenants which he had made with him afore, and became strange unto him:
|
15:28 Եւ առաքեաց նա զԱթենոբիոս` մի ՛ի բարեկամաց իւրոց, խօ՛սս ՛ի մէջ առնել ընդ նմա` եւ ասել. Դուք իշխեալ զօրացեալ ունի՛ք զքաղաքս թագաւորութեան իմոյ. զքաղաքն Յոպպէացւոց, եւ Գազարացւոց, եւ զմիջնաբերդն Երուսաղեմի[434]:
|
15:28 Furthermore he sent unto him Athenobius, one of his friends, to commune with him, and say, Ye withhold Joppa and Gazera; with the tower that is in Jerusalem, which are cities of my realm:
|
15:29 Զսահմանս նոցա աւերեցէք դուք, եւ հարուածս մեծամեծս հասուցէք ՛ի վերայ երկրին նոցա, տիրեցէք դուք կողմանցն բազմաց, եւ գաւառս բազումս հատէք զիմոյ տէրութեան[435]:
|
15:29 The borders thereof ye have wasted, and done great hurt in the land, and got the dominion of many places within my kingdom:
|
15:30 Արդ տո՛ւք ՛ի դուրս զքաղաքս եւ զգաւառս եւ զկողմանս, եւ զհարկս նոցուն. եւ որ ինչ միանգամ բռնութեամբ կալեալ է ձեր ՛ի մէնջ արտաքոյ սահմանացն Հրէաստանի:
|
15:30 Now therefore deliver the cities which ye have taken, and the tributes of the places, whereof ye have gotten dominion without the borders of Judea:
|
15:31 Ապա թէ ոչ` տո՛ւք փոխանակ այնորիկ հինգ հարիւր քանքար արծաթոյ, եւ զխափանած հարկաց քաղաքացն, որ ցայսօր խափանեցէք` ա՛յլ հինգ հազար քանքար: Ապա թէ ոչ` եկեսցո՛ւք հարցուք վանեսցո՛ւք զերկիրն սատակեսցուք[436]:
|
15:31 Or else give me for them five hundred talents of silver; and for the harm that ye have done, and the tributes of the cities, other five hundred talents: if not, we will come and fight against you:
|
15:32 Եւ իբրեւ ե՛կն Աթենոբիոս բարեկա՛մ արքայի յԵրուսաղէմ, ետես զփառսն Շմաւոնի, եւ զսպաս զոսկւոյ եւ զարծաթոյ, եւ զհանդերձս պատրաստութեան զօրաց բազմաց, յո՛տն կայր առաջի նորա, եւ շքո՛վ տայր զպատգամ թագաւորին[437]:
|
15:32 So Athenobius the king' s friend came to Jerusalem: and when he saw the glory of Simon, and the cupboard of gold and silver plate, and his great attendance, he was astonished, and told him the king' s message:
|
15:33 Պատասխանի ետ նմա Շմաւոն` եւ ասէ. Ո՛չ յերկիր օտար ուրուք մտեալ եմք, եւ ո՛չ ՛ի բաժին յուրուք տարապարտուց ձեռն բռնութեամբ մխեալ է. զվիճակս ժառանգութեան հարցն մերոց վտարանդի լեալ յանպարտ թշնամեաց տարապարտուց[438]:
|
15:33 Then answered Simon, and said unto him, We have neither taken other men' s land, nor holden that which appertaineth to others, but the inheritance of our fathers, which our enemies had wrongfully in possession a certain time:
|
15:34 քաջութեամբ ժամանա՛կ գտեալ խնդրեցաք:
|
15:34 Wherefore we, having opportunity, hold the inheritance of our fathers:
|
15:35 Այլ վասն Յոպպէացւոց քաղաքին, եւ Գազարայ զոր դուքն խնդրէք, վնաս բազո՛ւմ գործեցին ՛ի մէջ աշխարհին մերոյ, վրէ՛ժ խնդրեցաք. վասն այնորիկ տուժեսցուք հարիւր քանքար: Եւ ո՛չ ետ նմա բանիցն պատասխանի[439]:
|
15:35 And whereas thou demandest Joppa and Gazera, albeit they did great harm unto the people in our country, yet will we give thee an hundred talents for them. Hereunto Athenobius answered him not a word:
|
15:36 եւ դարձաւ բարկութեամբ առ թագաւորն, եւ պատմեաց նմա զփառսն Շմաւոնի, եւ զամենայն պատրաստութիւն զոր ետես սպասուց նորա: Եւ բարկացոյց յոյժ զթագաւորն:
|
15:36 But returned in a rage to the king, and made report unto him of these speeches, and of the glory of Simon, and of all that he had seen: whereupon the king was exceeding wroth:
|
15:37 Եւ Տրիփոն փախեաւ յՈրթոսիա:
|
15:37 In the mean time fled Tryphon by ship unto Orthosias:
|
15:38 Եւ թագաւորն գումարեաց զԿենդէբոս ծովեզերեա՛յց սպարապետն, եւ զօրս բազումս հեծեալս եւ հետեւակս ընդ նմա:
|
15:38 Then the king made Cendebeus captain of the sea coast, and gave him an host of footmen and horsemen:
|
15:39 պատուէ՛ր ետ նմա զի բնակեսցէ դէմ յանդիման Հրէաստանի. եւ շինեսցեն զամուրսն ՛ի պատրաստութիւն մարտի պատերազմի ընդ զօրսն Իսրայէլացւոց: Եւ ինքն թագաւորն զհե՛տ էր Տրիփոնեայ[440]:
|
15:39 And commanded him to remove his host toward Judea; also he commanded him to build up Cedron, and to fortify the gates, and to war against the people; but as for the king himself, he pursued Tryphon:
|
15:40 Խաղաց գնաց Կենդէբոս, եկն եհաս ՛ի կողմանսն Յամնեայ, եւ սկսաւ գրգռել զզօրսն, եւ մխել ՛ի Հրէաստան, գերել եւ սպանանել: Եւ շինեաց նա զԿեդրոն[441]:
|
15:40 So Cendebeus came to Jamnia and began to provoke the people and to invade Judea, and to take the people prisoners, and slay them:
|
15:41 եւ գումարեաց անդ հեծելազօրս բազումս, զի մխեսցին ՛ի Հրէաստան, եւ պաշարեսցեն զճանապարհս նոցա որպէս հրամա՛ն ետ թագաւորն:
|
15:41 And when he had built up Cedrou, he set horsemen there, and an host of footmen, to the end that issuing out they might make outroads upon the ways of Judea, as the king had commanded him:
|