15:1 Իսկ Նիկանովր` իբրեւ ա՛զդ եղեւ նմա վասն Յուդայեանց ՛ի կողմանցն Շամրտացւոց, խորհեցաւ պատրաստեցաւ յաւուր պահոց շաբաթու անկանել ՛ի վերայ[361]:
|
15:1 1. But Nicanor, hearing that Judas and his company were in the region of Samaria, resolved to set upon them with all security on the day of rest.
15:1 But Nicanor, hearing that Judas and his company were in the strong places about Samaria, resolved without any danger to set upon them on the sabbath day: |
15:2 Եւ Հրէայքն` որ ընդ նմա էին, բռնադատեալ տանէր Նիկանովր, սկսան աղաչել եւ ասել. Քա՛ւ քեզ Տէր, մի՛ այդպէս խիստ եւ խժաբար կատարեր զկամս քո. այլ տո՛ւր փառս, եւ դի՛ր պատիւ աւուրս որ պատուեցաւ ՛ի պատիւ հանգստեան յամենակա՛լ սրբոյդ[362]:
|
15:2 2. And when the Jews that were compelled to follow him said, O destroy not so savagely and barbarously, but give due glory to the day which he that beholdeth all things hath honoured and hallowed above
15:2 Nevertheless the Jews that were compelled to go with him said, O destroy not so cruelly and barbarously, but give honour to that day, which he, that seeth all things, hath honoured with holiness above all other days: |
15:3 Սկսա՛ւ անդէն հարցանել անօրէնն` եւ ասէ. Եւ գո՞յ Աստուած ամենակալ յերկինս որ հրամայեաց ձեզ փափուկ ունել զօրն շաբաթուց[363]:
|
15:3 3. then the thrice-accursed wretch asked if there were a Sovereign in heaven that had commanded to keep the sabbath day.
15:3 Then the most ungracious wretch demanded, if there were a Mighty one in heaven, that had commanded the sabbath day to be kept: |
15:4 Նոքա պատասխանի ետուն` եւ ասեն. Այո՛, գոյ Տէր ամենազօր կենդանի՛, որ հրամայեաց փափուկ ունել զեւթներորդ շաբաթուց[364]:
|
15:4 4. And when they declared, There is the Lord, living himself a Sovereign in heaven, who bade observe the seventh day;
15:4 And when they said, There is in heaven a living Lord, and mighty, who commanded the seventh day to be kept: |
15:5 Եւ ժանտաժուտն ասէ արհամարհանօք, ասէ. Հզօրն երկրիս է. որ տայ գործել զինու եւ զարդու, եւ գործել զգործ արքունի: Եւ սակայն ո՛չ մեղմացաւ անօրէնն ՛ի հպարտութենէ անտի[365]:
|
15:5 5. then saith the other, I also am a sovereign upon the earth, who command to take up arms and execute the king’s business. Nevertheless he prevailed not to execute his cruel purpose.
15:5 Then said the other, And I also am mighty upon earth, and I command to take arms, and to do the king' s business. Yet he obtained not to have his wicked will done: |
15:6 Եւ Նիկանովր ամենայն հպարտութեամբ խստապարանո՛ց գնացեալ, համարէր հասանել ՛ի վերայ Յուդայեանց. հասանե՛լ սատակե՛լ` եւ նշան յաղթութեան կանգնել:
|
15:6 6. And Nicanor, bearing himself haughtily in all vaingloriousness, had determined to set up a monument of complete victory over Judas and all them that were with him:
15:6 So Nicanor in exceeding pride and haughtiness determined to set up a publick monument of his victory over Judas and them that were with him: |
15:7 Իսկ Մակաբէոս յամենայն ժամ յուսացեալ էր ՛ի Տէր, որ հանապազօր զօգնութիւն իւր ո՛չ առնէր պակաս ՛ի նմանէ[366]:
|
15:7 7. but Maccabaeus still trusted unceasingly, with all hope that he should obtain help from the Lord.
15:7 But Maccabeus had ever sure confidence that the Lord would help him: |
15:8 Մխիթարէ՛ր զայնոսիկ որ ընդ իւրն էին, մի՛ ձանձրանալ` մի՛ զանգիտել յանօրէն հեթանոսաց. յարձակել, եւ դնել ՛ի մտի զգործսն քաջութեան զառաջինս: Եւ որ օգնականութիւնքն ձեզ յերկնից գտան. եւ արդ` ակն ունել զնոյն ՛ի Տեառնէ զյաղթութիւն եւ զմխիթարութիւն[367]:
|
15:8 8. And he exhorted his company not to be fearful at the inroad of the heathen, but, keeping in mind the help which of old they had oftentimes received from heaven, so now also to look for the victory which would come unto them from the Almighty;
15:8 Wherefore he exhorted his people not to fear the coming of the heathen against them, but to remember the help which in former times they had received from heaven, and now to expect the victory and aid, which should come unto them from the Almighty: |
15:9 Եւ մխիթարէր զնոսա յօրինացն եւ ՛ի մարգարէից. առ յիշեցուցանել նոցա զմարտ պատերազմաց որ ՛ի ձեռս նոցա կատարեցաւ[368]:
|
15:9 9. and comforting them out of the law and the prophets, and withal putting them in mind of the conflicts that they had maintained, he made them more eager
15:9 And so comforting them out of the law and the prophets, and withal putting them in mind of the battles that they won afore, he made them more cheerful: |
15:10 պնդասրտեալ յօժարագո՛յնս եւս առնէր զնոսա, զհեթանոսացն եւս ստութիւնս ՛ի մէջ բերելով, եւ զուխտիցն անցանել, եւ զերդմանցն անարգել[369]:
|
15:10 10. And when he had roused their spirit, he gave them commands, at the same time pointing out the perfidiousness of the heathen and their breach of their oaths.
15:10 And when he had stirred up their minds, he gave them their charge, shewing them therewithall the falsehood of the heathen, and the breach of oaths: |
15:11 Եւ զմի՛ մի ՛ի նոցանէ առաւել վառէր մխիթարութեան բանիւք, քան զինուքն` տիգօք եւ ասպարօք: Եւ երա՛զ եւս սկսաւ պատմել նոցա արժանի ժամանակին, զի առաւել զուարթացոյց զամենեսեան[370]:
|
15:11 11. And arming each one of them, not so much with the sure defence of shields and spears as with the encouragement in good words, and moreover relating to them a dream worthy to be believed, he made them all exceeding glad.
15:11 Thus he armed every one of them, not so much with defence of shields and spears, as with comfortable and good words: and beside that, he told them a dream worthy to be believed, as if it had been so indeed, which did not a little rejoice them: |
15:12 Եւ էր տեսիլ երազոյն օրինակ ա՛յս. Ոնիա ոմն որ յայնժամ լեալ էր քահանայապետ. գեղեցիկ հայելով, շքեղ տեսանելով, հեզ բարոյիւք, եւ հանդարտ սրտիւ. եկեալ խօսս արկանէր գեղեցիկ, որպէս սովո՛ր էր ՛ի մանկութենէ, զամենայն զանձին քաջութենէ. համբարձեալ զձեռս իւր աղաչէր ՛ի վերայ ազգացն Հեբրայեցւոց հաստատութեան[371]:
|
15:12 12. And the vision of that was this: Onias, him that was high priest, a noble and good man, reverend in bearing, yet gentle in manner and well-spoken, and exercised from a child in all points of virtue, with outstretched hands invoking on the whole body of the Jews:
15:12 And this was his vision: That Onias, who had been high priest, a virtuous and a good man, reverend in conversation, gentle in condition, well spoken also, and exercised from a child in all points of virtue, holding up his hands prayed for the whole body of the Jews: |
15:13 Ապա դարձեալ տեսանէր զծերութիւն փառաւորութեան սքանչելի՛ եւ կարի՛ վայելուչ իմն, որ շուրջ զնովաւ բա՛կ առեալ ունէր` եւ ասէ[372]:
|
15:13 13. thereupon a man appear, of venerable age and exceeding glory, and wonderful and most majestic was the dignity around him:
15:13 This done, in like manner there appeared a man with gray hairs, and exceeding glorious, who was of a wonderful and excellent majesty: |
15:14 Անդուստ խօսել սկսաւ Ոնիա` եւ ասէր. Ե՛ղբայր ծերս այս. սա՛ է որ բազում աղօթս անպակաս յաճա՛խ մատուցանէ Աստուծոյ Երեմիա՛ մարգարէ Աստուծոյ[373]:
|
15:14 14. and Onias answered and said, This is the lover of the brethren, he who prayeth much for the people and the holy city, Jeremiah the prophet of God:
15:14 Then Onias answered, saying, This is a lover of the brethren, who prayeth much for the people, and for the holy city, to wit, Jeremias the prophet of God: |
15:15 Եւ ձգէր զաջ ձեռն իւր Երեմիա, եւ տայր ձեռն ՛ի ձեռն ցՅուդայ սուսե՛ր մի ոսկեհանդերձ. եւ ընդ տալն` ասէր ա՛յսպէս:
|
15:15 15. and Jeremiah stretching forth his right hand delivered to Judas a sword of gold, and in giving it addressed thus,
15:15 Whereupon Jeremias holding forth his right hand gave to Judas a sword of gold, and in giving it spake thus: |
15:16 Ա՛ռ զսուսերդ զայդ սուրբ պարգեւ՛ ՛ի Տեառնէ, զի դովաւ սատակեսցես զթշնամիս ամենայն:
|
15:16 16. Take the holy sword, a gift from God, wherewith thou shalt smite down the adversaries.
15:16 Take this holy sword, a gift from God, with the which thou shalt wound the adversaries: |
15:17 Մխիթարեցան ՛ի բանից անտի Յուդայ` ՛ի զօրեղ եւ ՛ի գեղեցիկ, եւ բարձրացան յոյժ քաջալերութեամբ. եւ անձինք երիտասարդաց վերստին նորոգեցան: Եդին ՛ի մտի այնուհետեւ ո՛չ այսր անդր սայթաքել, այլ հաստատուն զոտս ՛ի բո՛յս հարկանել, յենուլ ՛ի համբերութիւն, պնդել ՛ի պատերազմի. ժառանգե՛լ զանուն քաջութեան, հաստատե՛լ ՛ի վերայ իրաց ուխտին հաւասարութեան, առնուլ յանձն զճգնութիւն ՛ի վերայ քաղաքին[374]:
|
15:17 17. And being encouraged by the words of Judas, which were of a lofty strain, and able to incite unto virtue and to stir the souls of the young unto manly courage, they determined not to carry on a campaign, but nobly to bear down upon and fighting hand to hand with all courage bring the matter to an issue, because the city and the sanctuary and the temple were in danger.
15:17 Thus being well comforted by the words of Judas, which were very good, and able to stir them up to valour, and to encourage the hearts of the young men, they determined not to pitch camp, but courageously to set upon them, and manfully to try the matter by conflict, because the city and the sanctuary and the temple were in danger: |
15:18 ՛ի վերայ կանանց եւ մանկանց, եւ եղբարց հարազատաց, ՛ի վերայ դայեկաց բնակաց տոհմային քաղաքացւոց: Եւ առաւե՛լ քան զայս ամենայն ճգնութիւն պատերազմի էր նոցա ՛ի վերայ մեծի՛ տաճարին սրբելոյ[375]:
|
15:18 18. For their fear for wives and children, and furthermore for brethren and kinsfolk, was in less account with them; but greatest and first was their fear for the consecrated sanctuary.
15:18 For the care that they took for their wives, and their children, their brethren, and folks, was in least account with them: but the greatest and principal fear was for the holy temple: |
15:19 Է՛ր սակայն եւ ՛ի ներքս քաղաքացւոցն ո՛չ թեթեւ վիշտ պատերազմի, կարծիք վշտագին դատաստանին[376]:
|
15:19 19. And they also that were shut up in the city were in no light distress, being troubled because of the encounter in the open ground.
15:19 Also they that were in the city took not the least care, being troubled for the conflict abroad: |
15:20 Այլ իբրեւ կողմանք զօրացն երկոցունց ՛ի միմեանս հասանէին, փո՛ղ հարկանէր, պատրաստութիւն լինէր, ճակատ յարդարէր, զփիղսն վառեալս գնդաց գնդաց ՛ի գլուխ յօրինեալ կացուցանէին, զհեծելազօրն յա՛ջ յահեա՛կ թեւս գործէին[377]:
|
15:20 20. And when all were now waiting for the decision of the issue, and the enemy had already joined battle, and the army had been set in array, and the elephants brought back to a convenient post, and the horsemen drawn up on the flank,
15:20 And now, when as all looked what should be the trial, and the enemies were already come near, and the army was set in array, and the beasts conveniently placed, and the horsemen set in wings: |
15:21 Զայն ահեղ տեսիլ` Յուդա հայեցեալ տեսանէր` զգնդացն դրօշու դրօշու պատրաստութիւն, զզինուցն զպէսպէս սրբութիւն, զնշանացն փողփողել, զմեծամեծ գազանացն զանհնարին գազանութիւն, զձեռս յերկինս համբարձեալ` ՛ի նշանագործ Տէրն կարդայր. որ ո՛չ թէ ըստ կամս մարդկան, այլ ըստ կամս իրաւա՛նց իւրոց տայ զյաղթութիւն արժանեաց իւրոց[378]:
|
15:21 21. Maccabaeus, perceiving the presence of the troops, and the various arms with which they were equipped, and the savageness of the elephants, holding up his hands unto heaven called upon the Lord that worketh wonders, recognising that cometh not by arms, but that, according as shall judge, he gaineth the victory for them that are worthy.
15:21 Maccabeus seeing the coming of the multitude, and the divers preparations of armour, and the fierceness of the beasts, stretched out his hands toward heaven, and called upon the Lord that worketh wonders, knowing that victory cometh not by arms, but even as it seemeth good to him, he giveth it to such as are worthy: |
15:22 Եւ սկսաւ ասել յաղաչելն իւր ա՛յսպէս. Դո՛ւ Տէր տերանց` առաքեցեր զհրեշտակ քո ՛ի ժամանակս Եզեկիայ արքայի, եւ սատակեցեր դու ՛ի զօրաց անտի Սենեքերիմայ հարիւր ութսուն եւ հինգ հազար հեծեալ սպառազէն[379]:
|
15:22 22. And calling upon he said after this manner: Thou, O Sovereign Lord, didst send thine angel in the time of Hezekiah king of Judaea, and he slew of the host of Sennacherib as many as a hundred fourscore and five thousand;
15:22 Therefore in his prayer he said after this manner; O Lord, thou didst send thine angel in the time of Ezekias king of Judea, and didst slay in the host of Sennacherib an hundred fourscore and five thousand: |
15:23 Եւ արդ Տէր ամենազօր որ բնակեալ ես յերկինս, առաքեա՛ զհրեշտակ քո առաջի մեր, յա՛հ յերկեւղ ՛ի դողումն, ՛ի զօրութիւն բազկի քոյ, զի զահի հարցին` եւ պակիցեն[380]:
|
15:23 23. so now also, O Sovereign of the heavens, send a good angel before us to bring terror and trembling:
15:23 Wherefore now also, O Lord of heaven, send a good angel before us for a fear and dread unto them: |
15:24 որ հայհոյութեամբ հասեալ են ՛ի վերայ ժողովրդեան քոյ: Եւ սա զբանս իւր վախճանեաց:
|
15:24 24. through the greatness of thine arm let them be stricken with dismay that with blasphemy are come hither against thy holy people. And as he ended with these words,
15:24 And through the might of thine arm let those be stricken with terror, that come against thy holy people to blaspheme. And he ended thus: |
15:25 Իսկ Նիկանովր` մեծաշուք ՛ի գոչիւն փողոյ, բազում արուեստականաց ձայնիւ զճակատն յառա՛ջ մատուցանէր[381]:
|
15:25 25. Nicanor and his company advanced with trumpets and paeans;
15:25 Then Nicanor and they that were with him came forward with trumpets and songs: |
15:26 Սոքա աստի բազում աղօթիւք խնդրուածոց ՛ի վերայ յարձակէին[382]:
|
15:26 26. but Judas and his company joined battle with the enemy with invocation and prayers.
15:26 But Judas and his company encountered the enemies with invocation and prayer: |
15:27 զձեռս ՛ի գո՛րծ արարեալ, եւ զսիրտս առ Աստուած աղօթիւք յերկինս: Հասանէին հարկանէին գունդն Մակաբեան Յուդայ ՛ի զօրացն հեթանոսաց, ո՛չինչ պակաս յերից բիւրուց եւ ՛ի հինգ հազարէ. մեծապէս զուարճացեալք յերեւել օգնականութեան մեծութեանցն Աստուծոյ[383]:
|
15:27 27. And contending with their hands, and praying unto God with their hearts, they slew no less than thirty and five thousand men, being made exceeding glad by the manifestation of God.
15:27 So that fighting with their hands, and praying unto God with their hearts, they slew no less than thirty and five thousand men: for through the appearance of God they were greatly cheered: |
15:28 Եւ ա՛յսպէս զգործն ուրախութեան վճարեալ խնդութեամբ դառնային: Ա՛նդ գտանէին անկեալ զՆիկանովր առաջի գնդին կոտորելոց` զինուն զարդուն նշանօք հանդերձ ՛ի մէջ երկուց ճակատոցն[384]:
|
15:28 28. And when the engagement was over, and they were returning again with joy, they recognised Nicanor lying dead in full armour;
15:28 Now when the battle was done, returning again with joy, they knew that Nicanor lay dead in his harness: |
15:29 ՛Ի ձա՛յն բարձր գոչման մեծ աղաղակաւ զամենազօրն Աստուած յիւրեանց հայրենի բարբառն օրհնէին[385]:
|
15:29 29. and there arose a shout and tumult, and they blessed the Sovereign in the language of their fathers.
15:29 Then they made a great shout and a noise, praising the Almighty in their own language: |
15:30 Հրաման տայր որ զօրութեամբն հաստատութեամբ` առ հասարակ քաջութեամբ նահատակութեամբ` մտադեւր հաւանութեամբ ՛ի վերայ ազգին նահատակեալ` հրամայեաց զգլուխն հատանել զՆիկանովրայ, եւ զաջ ձեռն թիկամբն հանդերձ, եւ տանել յԵրուսաղէմ[386]:
|
15:30 30. And he that in all things was in body and soul the foremost champion of his fellow-citizens, he that kept through life the good will of his youth toward his countrymen, commanded to cut off Nicanor’s head, and his hand with the shoulder, and bring them to Jerusalem.
15:30 And Judas, who was ever the chief defender of the citizens both in body and mind, and who continued his love toward his countrymen all his life, commanded to strike off Nicanor' s head, and his hand with his shoulder, and bring them to Jerusalem: |
15:31 Իբրեւ եկն ինքն` եհաս, կոչեաց զազգատոհմն, զքահանայսն առաջի սեղանոյն. եւ ետ ածել զամրապահ միջնաբերդին զակառանց[387]:
|
15:31 31. And when he had arrived there, and had called his countrymen together and set the priests before the altar, he sent for them that were in the citadel;
15:31 So when he was there, and called them of his nation together, and set the priests before the altar, he sent for them that were of the tower: |
15:32 եւ ցո՛յց նոցա զանօրէն զհայհոյիչ զՆիկանովրայ զգլուխն, եւ զձեռն զոր իշխեաց ձգել ՛ի տաճար անդր յամենակալի Աստուծոյ պարծանօք հպարտութեամբ[388]:
|
15:32 32. and shewing the head of the vile Nicanor, and the hand of that profane man, which with proud brags he had stretched out against the holy house of the Almighty,
15:32 And shewed them vile Nicanor' s head, and the hand of that blasphemer, which with proud brags he had stretched out against the holy temple of the Almighty: |
15:33 Եւ զլեզուն հրամայեաց զանօրէն Նիկանովրայ հատանել. եւ ասէ. Մանր մանր կոտորեալ զայս թռչնո՛ց գէշագէ՛շ ջամբեցից: Եւ զանմտութեան բազուկն յանդիման տաճարին հրամայեաց կախել[389]:
|
15:33 33. and cutting out the tongue of the impious Nicanor, he said that he would give it by pieces to the birds, and hang up the rewards of his madness over against the sanctuary.
15:33 And when he had cut out the tongue of that ungodly Nicanor, he commanded that they should give it by pieces unto the fowls, and hang up the reward of his madness before the temple: |
15:34 Այլ ամենեքին յերկինս օրհնէին զերեւելին Աստուած` եւ ասէին. Օրհնեա՛լ որ պահեաց անարատ զսուրբ տեղի իւր:
|
15:34 34. And they all unto heaven blessed the Lord who had manifested himself, saying, Blessed be he that hath preserved his own place undefiled.
15:34 So every man praised toward the heaven the glorious Lord, saying, Blessed be he that hath kept his own place undefiled: |
15:35 Եւ կախեաց զՆիկանովրայ զգլուխն զբարձրամուր աշտարակէն յա՛յտ յանդիման ամենեցուն. եւ յայտնապէս օգնականութեան Տեառն նշա՛ն յաղթութեան կանգնեցաւ[390]:
|
15:35 35. And he hanged Nicanor’s head and shoulder from the citadel, a sign, evident unto all and manifest, of the help of the Lord.
15:35 He hanged also Nicanor' s head upon the tower, an evident and manifest sign unto all of the help of the Lord: |
15:36 Ո՛ւխտ եդին առ հասարակ, հրամա՛ն ետուն ընդ ամենայն ազգն ՛ի հասարակ կամաց հաւանութենէ առնել զօրն զայն օր տօնից տարեկանաց. զի մի՛ թողցեն աննշան զօրն զայն[391]:
|
15:36 36. And they all ordained with a common decree in no wise to let this day pass undistinguished,
15:36 And they ordained all with a common decree in no case to let that day pass without solemnity: |
15:37 Եւ էր նշան աւուրն թիւ երեքտասաներո՛րդ օր, երկոտասաներորդ ամսեանն Ադարայ, որ անուանեալ կոչի յԱսորւոց բարբառոյ անտի ա՛յսպէս. որ միով աւուրբ յառաջ էր քան զամիսն Մարդքէական[392]:
|
15:37 [36]. but to mark with honour the thirteenth day of the twelfth month (it is called Adar in the Syrian tongue), the day before the day of Mordecai.
15:37 KJV [36] but to celebrate the thirtieth day of the twelfth month, which in the Syrian tongue is called Adar, the day before Mardocheus' day: |
15:38 Այն որ ինչ վասն Նիկանովրայ իրացն` խօ՛սք են, ա՛յսչափ: Եւ յայնց ժամանակաց յորում հասո՛ւ եղեն Հեբրայեցիք քաղաքին` ՛ի նմին վայրի եւ ես զբանս վախճանեցից[393]:
|
15:38 37. THIS then having been the issue of the attempt of Nicanor, and the city having from those times been held by the Hebrews, I also will here make an end of my book.
15:38 KJV [37] Thus went it with Nicanor: and from that time forth the Hebrews had the city in their power. And here will I make an end: |
15:39 Եւ թէ իցեն ՛ի կարգի` գովեցա՛յց ՛ի կարգել անդ. զայս եւ ե՛ս կամիմ. ապա թէ հետեւակս ինչ` եւ տկարս ինչ խօսեալ իցէ, ես ա՛յդչափ ինչ կարող էի[394]:
|
15:39 38. And if well and to the point in my story, this is what I myself desired; but if meanly and indifferently, this is all I could attain unto.
15:39 KJV [38] And if I have done well, and as is fitting the story, it is that which I desired: but if slenderly and meanly, it is that which I could attain unto: |
15:40 Զի որպէս զգինի ոք առանձինն ըմպիցէ` եւ դարձեալ զջուր առանձինն` անա՛րգ է. այլ զորօրինակ զջուր ընդ գինի ոք խառնէ, քաղցր եւ անո՛յշ առնէ զշնորհս նորա. սո՛յնպէս եւ բանից կազմութիւն զուարթացուցանէ զլսելիս որ ընդունին զսա: Յայսմ վայրի լիցի վախճան բանիցս[395]:
Կատարեցաւ գիրք Երկրորդ Մակաբայեցւոց[396]:
|
15:40 39. For as it is distasteful to drink wine alone and in like manner again water while the mingling of wine with water at once giveth full pleasantness to the flavour; so also the fashioning of the language delighteth the ears of them that read the story. And here shall be the end. 15:40 KJV [39] For as it is hurtful to drink wine or water alone; and as wine mingled with water is pleasant, and delighteth the taste: even so speech finely framed delighteth the ears of them that read the story. And here shall be an end: |